"Υπογραμμίζεται ότι δεν θα επιτραπεί σε κανένα πολιτικό και κομματικό φορέα να εκμεταλλευτεί το δίκαιο και ιερό αγώνα μας, που είναι και θα παραμείνει αδέσμευτος, με μοναδικό στόχο την προάσπιση της δημόσιας υγείας και του φυσικού περιβάλλοντος του τόπου μας"
(Από την Ανακοίνωση για την Κινητοποίηση των κατοίκων της Μεσσαπίας, που εξέδωσε ο Σύλλογός μας στις 24-7-2009)


Κυριακή 1 Νοεμβρίου 2009

ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΙΕΘΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΡΩΜΙΟΥ

Δημοσιεύουμε τα κυριότερα αποσπάσματα από την πρόσφατη Έκθεση (συνολικής έκτασης 600 σελίδων) του Τμήματος Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών (Τομέας Τοξικών Ουσιών και Ασθενειών) των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (2008/9), σε αποκλειστική μετάφραση για το blog μας από τον Θάνο Κωνσταντάρα.

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΩΜΙΟ
[Η παρούσα Έκθεση αναιρεί κάθε προηγούμενη]

ΓΕΝΙΚΑ

Εξασθενές χρώμιο (Cr VI ή Cr 6): Επιδράσεις

Οι πρωταρχικές επιδράσεις από έκθεση στο εξασθενές χρώμιο και τις ενώσεις του είναι στην αναπνευστική οδό, στο γαστρεντερικό σύστημα, είναι επίσης αιματολογικές, ανοσολογικές, αναπαραγωγικές και επιδράσεις στην ανάπτυξη των παιδιών και νέων. Επιπρόσθετα, δερματικές και οφθαλμολογικές παθήσεις μπορούν να εμφανιστούν σε απ’ ευθείας επαφή με ενώσεις χρωμίου. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία από έρευνες σε ανθρώπους και ζώα, τα πιο ευπαθή σημεία στον οργανισμό (εξαιρώντας τον πιθανό καρκίνο) είναι: η αναπνευστική οδός (ρινικά και πνευμονικά εξανθήματα, αύξηση των καρδιακών παλμών, κλπ.), η γαστρεντερική οδός(ερεθισμός στα τοιχώματα, έλκη, αλλοιώσεις και βλάβες στο στομάχι και το λεπτό έντερο, κλπ.), το αίμα (μικροκυτταρική αναιμία, υποχρωμική αναιμία, κλπ.) και το αναπαραγωγικό σύστημα (επίδραση στα ανδρικά γεννητικά όργανα που περιλαμβάνει μειωμένο σπέρμα, αλλοιωμένο σπέρμα και ιστοπαθολογικές αλλοιώσεις στην επιδιδυμίδα).

Όπως θα αναφερθεί και πιο κάτω, το αναπνευστικό και το γαστρεντερικό σύστημα αποτελούν τις κύριες πύλες εισόδου, μέσω της εισπνοής και της κατάποσης. Η ευαισθητοποίηση στο χρώμιο, η μέγιστη ανοσολογική επίπτωση του εξασθενούς χρωμίου, τυπικά, παρουσιάζει αλλεργικές δερματίτιδες σαν αποτέλεσμα της επαφής με αυτό, καθώς μπορεί επίσης να παρουσιάσει και αναπνευστικά προβλήματα (π.χ. άσθμα). Η τυχαία κατάποση υψηλών δόσεων εξασθενούς χρωμίου από ανθρώπους, έχει οδηγήσει σε πολύ σοβαρές αναπνευστικές, καρδιοαγγειακές, γαστρεντερικές, αιματολογικές, ηπατικές, ρινικές και νευρολογικές επιδράσεις που οδήγησαν τελικά στο θάνατο ή τουλάχιστον σε σοβαρά ασθενείς που γλύτωσαν το θάνατο μέσω ιατρικής περίθαλψης.

Σε ότι αφορά το αιματολογικό σύστημα, οι έρευνες σχετικά με την άμεση, έμμεση και χρόνια έκθεση στο εξασθενές χρώμιο το παρουσιάζουν επίσης σαν ένα αρκετά ευπρόσβλητο σύστημα του οργανισμού. Μικροκυτταρική και υποχρωμική αναιμία που χαρακτηρίζεται από μείωση του αιματοκρίτη (Hct), της αιμοσφαιρίνης (Hgb), του μέσου όγκου κυττάρου (MCV) και της μέσης μοριακής αιμοσφαιρίνης (MCH). Τα αποτελέσματα αναλόγως του μεγέθους των δόσεων παρουσιάζονται στον οργανισμό από την 4η ως την 300η ημέρα έκθεσης, με ορατά μάξιμουμ αποτελέσματα μετά την 3η εβδομάδα.

Οφθαλμολογικές επιδράσεις μπορούν να παρουσιαστούν σαν αποτέλεσμα απ’ευθείας επαφής με τα μάτια, ενώσεων του χρωμίου. Υπάρχει αναφορά για άτομο του οποίου καταστράφηκε ο κερατοειδής χιτώνας από σταγόνα διχρωμικού ποτάσσιου.
Άλλες αναφορές αφορούν πληγές ή διάλυση του βολβού, επιπεφυκίτιδες και εγκαύματα, σε εργάτες μεταλλουργικών εργοστασίων και εγκαταστάσεων.


Όρια ελάχιστου κινδύνου (MRL)

Υπολογισμοί για τα επίπεδα εκείνα έκθεσης που αποτελούν το ελάχιστο ρίσκο για τον άνθρωπο, έχουν γίνει και για το χρώμιο. Ένα όριο ελάχιστου κινδύνου (MRL), αποτελεί έναν υπολογισμό ημερήσιας έκθεσης στην τοξική ουσία, που κατ’ εξοχήν δεν περιλαμβάνει την πιθανή καρκινογένεση από χρόνια έκθεση. Ένα όριο ελαχίστου κινδύνου (MRL) εξάγεται όταν ικανά και έγκυρα στοιχεία υπάρχουν ώστε να εντοπίζουν «όργανα στόχους» στον οργανισμό που επηρεάζονται στο ελάχιστο από τον οποιοδήποτε τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να εκτεθεί στη τοξική αυτή ουσία. Τα μέχρι τώρα MRL για το εξασθενές χρώμιο αφορούν άμεσες, έμμεσες και χρόνιες εκθέσεις μέσω του αναπνευστικού και του γαστρεντερικού συστήματος. Κατάλληλη μεθοδολογία για την δερματική επαφή δεν υφίσταται ακόμα.

Η μέση ανεκτή αναπνευστική δόση εξασθενούς χρωμίου για τον άνθρωπο ημερησίως ανέρχεται σε 0,000005 μg ανά κυβικό μέτρο αέρα. Η μέση ημερήσια δόση από το πόσιμο νερό (απ' ότι ισχύει στις ΗΠΑ) είναι 0,2 μg/Lit νερού (σημ.: πρόσφατη πρόταση επιστημόνων στην Αμερική προτείνει μείωση του ορίου στα 0,06 μg/Lit βάσει νέων στοιχείων - Σεπτ.2009). Σε ότι αφορά το τρισθενές χρώμιο, που κατά κάποιο τρόπο αποτελεί τροφή για τον οργανισμό, τα 20mg ημερησίως είναι το ανώτατο όριο. Πέραν αυτού, δημιουργείται υπερχείλιση στα κύτταρα.


ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΡΑΣΗΣ

Φαρμακοκινητικοί μηχανισμοί και μηχανισμοί τοξίκωσης

Μελέτες πάνω στον άνθρωπο, αποδεικνύουν ότι το εξασθενές χρώμιο μετατρέπεται αισθητά εντός του οργανισμού σε τρισθενές χρώμιο μέσω των γαστρικών υγρών, και ότι απορροφάται ταχύτατα σε σχέση με το τρισθενές, αφότου και τα δύο καταποθούν. Οι μηχανισμοί τοξίκωσης και καρκινογένεσης είναι πολύπλοκοι. Διαμεσολαβούν κυρίως κατά την ενδοκυτταρική αναγωγή του χρωμίου 6 σε χρώμιο 3, όπου σχηματίζονται δηλητηριώδεις ενώσεις με κρίσιμα πρωτεϊνικά μακρομόρια. Μπορεί να σχηματίσει ενώσεις με πεπτίδια, πρωτεΐνες και με το DNA καταλήγοντας σε πρωτεϊνικές ανακατατάξεις στο DNA, σε πρωτεϊνικές ανακολουθίες και αλλαγές σειρών που μπορεί να συμβάλλουν στη συνέχεια σε τοξίκωση και καρκινογένεση.

Η υψηλότερη οξειδοαναγωγή του χρωμίου 6 σε σχέση με το χρώμιο 3, συμβάλλει στην υψηλότερη τοξική του δράση, γιατί αφότου περάσει στα κύτταρα μετατρέπεται ταχύτατα σε χρώμιο 3 (τρισθενές) με ενδιάμεσα στάδια τα χρώμιο 5 (πεντασθενές) και χρώμιο 4 (τετρασθενές). Αυτές οι αντιδράσεις εμπλέκουν ενδοκυτταρικά στοιχεία όπως γλουταθιόνη και αμινοξέα. Τα εξασθενές, πεντασθενές και τετρασθενές χρώμιο, έχουν όλα αποδειχθεί ότι παίζουν ρόλο στον τύπου-Fentov οξειδωτικό κύκλο, γεννώντας ελεύθερες ρίζες. Πιστεύεται πως ο σχηματισμός των ριζών αυτών είναι υπεύθυνος για τα περισσότερα δηλητηριώδη αποτελέσματα του χρωμίου στα κύτταρα, που περιλαμβάνουν λιπιδιακή υπεροξείδωση και μεταβολές στην επικοινωνία των κυττάρων και στη δομή τους.

Το απορροφημένο από τον οργανισμό χρώμιο, μεταφέρεται ταχύτατα σε όλο το σώμα μέσω του αίματος, ακόμα και στους πιο απομακρυσμένους ιστούς. Οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις έχουν εντοπιστεί στο αίμα, στο συκώτι, στους πνεύμονες, στη σπλήνα, στα νεφρά και στην καρδιά. Τα επίπεδα στους ιστούς εμφανίζονται να είναι πάντα υψηλότερα σε χρώμιο 6 απ’ ότι σε χρώμιο 3, κάτι που οφείλεται στη μεγαλύτερη ικανότητα του χρωμίου 6 να διαπερνά τις κυτταρικές μεμβράνες και έτσι όταν οι δόσεις είναι υψηλές υπερκερνούν τη δυνατότητα του οργανισμού να ανάγει το χρώμιο 6 σε χρώμιο 3 κι έτσι το χρώμιο 6 διαχέεται σε όλο το σώμα. Η αναγωγή σε χρώμιο 3, περνάει σε πολλά σημεία του οργανισμού κι όπως έχει αποδειχθεί, το συκώτι, τα ερυθροκύτταρα (και πολλά είδη κυττάρων), το επιθηλιακό υγρό του πνεύμονα, όλα έχουν τη δυνατότητα αναγωγής, άρα όλα δέχονται τοξίκωση.

Το χρώμιο 3 δεν εμφανίζεται να παραμένει στους ιστούς για πολύ μεγάλες περιόδους (συγκεκριμένα παραμένει γύρω στις 36 ώρες), επομένως η παραμονή του εξασθενούς χρωμίου για πολύ μεγαλύτερα διαστήματα, δείχνει ότι μια μεγάλη δόση ολικού χρωμίου έχει εισέλθει, που τα κύτταρα απορροφούν προς την καταστροφική αναγωγή σε τρισθενές χρώμιο. Στην περίπτωση της χρόνιας έκθεσης σε ενώσεις χρωμίου, οι επαναλαμβανόμενες δόσεις καθιστούν αδύνατη την όποια διαχείριση της κατάστασης από τον οργανισμό, με αποτέλεσμα τη συγκέντρωση εξασθενούς χρωμίου σε πολλά σημεία του οργανισμού για πολύ μεγάλα διαστήματα. Οι πνεύμονες είναι το πιο ευαίσθητο σημείο όπου το τοξικό παραμένει για χρόνια. Στο αίμα, το χρώμιο 6 παραλαμβάνεται από τα ερυθροκύτταρα και μετατρέπεται σε τρισθενές (χρώμιο 3), το οποίο δημιουργεί ενώσεις με την αιμοσφαιρίνη και άλλα ενδοκυτταρικά μακρομόρια. Αυτές οι ενώσεις κρατούν όσο και η ζωή του εκάστοτε κυττάρου (σημ.: 5% του αρχικού χρωμίου παραμένει – και δύσκολα φεύγει - μετά από 130 ημέρες περίπου, χωρίς να μεσολαβήσει φυσικά περαιτέρω έκθεση στο χρώμιο).

Η κατάποση του χρωμίου 6 μέσω του νερού και της τροφής επιδέχεται τη μεσολάβηση των γαστρικών υγρών, όπου και ανάγεται γρηγορότερα σε χρώμιο 3 χωρίς τα ερυθροκύτταρα να χρειαστούν ιδιαίτερα, επομένως ένα μικρό πλεόνασμα κατακρατείται απ’τον οργανισμό ενώ το υπόλοιπο περνά στα ούρα και τα κόπρανα. Υπολογίζεται ότι περίπου το 3% κατακρατείται από ένα καλό γεύμα (όπου θα μεσολαβήσουν και περισσότερα γαστρικά υγρά), έως και 10 – 12% όταν τα γεύματα είναι μικρά και μεμονωμένα.(σημ.: Η γαστρική απορρόφηση στα παιδιά είναι 10 φορές μεγαλύτερη απ’ ότι στους ενήλικες)

Σε ότι αφορά την δερματική έκθεση στο χρώμιο, ένα μεγάλο μέρος απορροφάται στο αίμα, το δε υπόλοιπο παραμένει στην επιδερμίδα έως ότου απομακρυνθεί (αν απομακρυνθεί) με έντονο σαπούνισμα, τρίψιμο, και ξέβγαλμα με καθαρό νερό.

Γενικώς, τα προϊόντα του μεταβολισμού στον οργανισμό του χρωμίου 6 σε χρώμιο 3 (οι ελεύθερες ρίζες, και σταδιακά το χρώμιο 5, χρώμιο 4 και το νεοδημιουργηθέν χρώμιο 3) θεωρούνται εν μέρει υπεύθυνα για τις καρκινογενετικές επιπτώσεις που έχουν ανιχνευθεί σε ανθρώπους και ζώα. Η δράση όλων αυτών πάνω στο DNA μπορεί να οδηγήσει σε δομικές αλλοιώσεις του DNA, καταστροφή βασικών λειτουργιών και άλλα κυτταρικά προβλήματα.

Το χρώμιο 3 μπορεί επίσης να δράσει πάνω στο DNA, δημιουργώντας ελεύθερες ρίζες και αλλοιώνοντας κάποια γονίδια, για το οποίο έχει ενοχοποιηθεί πολλάκις σε καρκινογενέσεις. Ταυτόχρονα, το χρώμιο 3 αποτελεί (σε απειροελάχιστη ποσότητα!) ένα βασικό στοιχείο που απαιτεί ο οργανισμός ώστε να κρατά σε ισορροπία τον μεταβολισμό της γλυκόζης στο αίμα, κι αυτό ακριβώς αποτελεί την παγίδα για τον οργανισμό. Το εκλαμβάνει ως τροφή, αποθηκεύοντας (όταν βρίσκεται τοξικό περιβάλλον) πολύ περισσότερο χρώμιο απ’ όσο μπορεί να διαχειριστεί.

Πρόσφατα οι επιστήμονες εστίασαν την προσοχή τους στις σημαντικές επιπτώσεις του χρωμίου και παρομοίων μετάλλων στο ενδοκρινικό σύστημα, εξ αιτίας της ιδιότητας των μετάλλων αυτών να μιμούνται ή να μπλοκάρουν ενδογενείς ορμόνες. Χημικά αυτού του τύπου δράσης αναφέρονται συχνά σαν ενδοκρινικοί αναστολείς. Σαν αποτέλεσμα, αυτά τα χημικά μπορούν να παίξουν ρόλο στην αλλαγή μεταβολικών λειτουργιών, ανοσολογικών λειτουργιών, σεξουαλικών λειτουργιών και παράλληλης ψυχολογίας, και νευροφυτικών γενικώς λειτουργιών. Επίσης εμπλέκονται σε καρκίνους του στήθους, των όρχεων, του προστάτη, όπως και σε ενδομητριώσεις.


ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ

Αυτό το κεφάλαιο ερευνά τις πιθανές επιπτώσεις από έκθεση στο χρώμιο κατά την περίοδο μεταξύ της γέννησης ενός παιδιού και την ηλικία των 18 ετών όταν όλα τα βιολογικά συστήματα του οργανισμού έχουν πλήρως αναπτυχθεί. Πιθανές επιπτώσεις που έρχονται σαν αποτέλεσμα άμεσης έκθεσης στο χρώμιο του γονεϊκού σπέρματος ή ακόμα επιπτώσεων στο έμβρυο από έκθεση της μητέρας σε αυτό ή ακόμα επιπτώσεων από το γάλα του θηλασμού, λαμβάνονται υπ’ όψιν. Επίσης, λαμβάνονται υπ’ όψιν πειράματα σε ζώα ή στον εργαστηριακό σωλήνα.

Τα παιδιά, δεν είναι μικροί ενήλικοι! Η ευαισθησία τους διαφέρει. Επίσης η συμπεριφορά τους μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω έκθεση σε θανατηφόρα χημικά από άγνοια, αναλόγως του σταδίου εξέλιξής τους . Η καταστροφή από πιθανή έκθεση σε χρώμιο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μπορεί και να μην είναι εμφανής, έως μετέπειτα στάδια της εξέλιξης (π.χ. εφηβεία). Τα παιδιά και οι ενήλικες διαφέρουν ως προς την ικανότητα να ανταπεξέρχονται, διορθώνοντας πιθανόν κάποιες επιπτώσεις από προσβολή χημικών. Επίσης, τα παιδιά έχουν μεγαλύτερη ζωή μπροστά τους, ώστε συν τω χρόνω να εκδηλώσουν προβλήματα, κυρίως σε ότι αφορά την εξέλιξη διαφόρων τύπων καρκίνου.

Το όριο επικινδυνότητας σε παιδιά 0-6 μηνών είναι 0,2 μg ολικού χρωμίου την ημέρα, ανερχόμενο σταδιακά ως τα 21μg μέχρι την ηλικία των 18. (Σημ.: το ΜΤΦ: Η αναλογία εξασθενούς χρωμίου και τρισθενούς χρωμίου στο ολικό χρώμιο είναι συνήθως 2% εξασθενές και 98% τρισθενές. Στην περίπτωση της Μεσσαπίας όμως, παραδόξως η αναλογία είναι το ακριβώς αντίθετο, ήτοι 98% εξασθενές και 2% τρισθενές, κάτι που καθιστά το συγκεκριμένο νερό άκρως επικίνδυνο για τα παιδιά).

Η ποσότητα πληροφοριών σχετικά με την τοξικότητα του εξασθενούς στα παιδιά είναι μικρή. Το κύριο μέρος των πληροφοριών αυτών έρχεται από αρκετές περιπτώσεις παιδιών που κατάπιαν μεγάλες ποσότητες εξασθενούς χρωμίου. Μια μεγάλη ποικιλία επιπτώσεων στον οργανισμό παρατηρήθηκε σε παιδί 22 μηνών που ήπιε άγνωστη ποσότητα μολυσμένου νερού. Ανάλογα επίσης αποτελέσματα παρατηρήθηκαν σε παιδιά από 1 έτους έως 17 ετών. Τα συμπτώματα περιελάμβαναν: πόνους στα πλευρά, βρογχοπνευμονία, υποξικές αλλαγές στο μυοκάρδιο, αυξημένη πίεση στο αίμα, πόνο στην κοιλιά, εμετό, γαστρεντερικές αιμορραγίες, μέχρι και νέκρωση του συκωτιού και των νεφρών. Ένα μεγάλο εγκεφαλικό οίδημα έχει παρατηρηθεί σε παιδί 14 χρονών που ήπιε μεγάλη ποσότητα χρωμίου στο νερό. Ανάλογες επιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί και σε οξείες περιπτώσεις ενηλίκων που πήραν μεγάλες δόσεις. Όλες οι ανωτέρω περιπτώσεις αφορούν παρατηρήσεις σε λήψη μεγάλων δόσεων και είναι μέρος μιας ακολουθίας συμπτωμάτων που τελικά οδήγησαν στον θάνατο.


ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΥ ΠΙΣΤΟΠΟΙΟΥΝ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΧΡΩΜΙΟ

Η έκθεση στο χρώμιο καταλήγει σε αυξημένες συγκεντρώσεις στο αίμα, στα ούρα, στον εκπνεόμενο αέρα, στα μαλλιά και στα νύχια. Οι περιεκτικότητες στο αίμα και τα ούρα θεωρούνται οι πιο έγκυροι δείκτες έκθεσης.

Από τη στιγμή που το χρώμιο 6 διεισδύει στο αίμα, αρχίζει να μετατρέπεται σε χρώμιο 3 και κατά τη διαδικασία αυτή κατασκευάζει προσαγωγούς με την αιμοσφαιρίνη και άλλες πρωτεΐνες. Αυτές οι ενώσεις δύνανται να παραμείνουν στα ερυθρά αιμοσφαίρια για το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής ζωής των αιμοσφαιρίων. Συνεπώς, αν το χρώμιο περάσει στο αίμα, η διάρκεια της εκεί παραμονής θα είναι μεγαλύτερη από τη διάρκεια παραμονής στο πλάσμα. Κάθε δόση παραμένει στο μεγαλύτερο μέρος της τουλάχιστον 130 ημέρες στο αίμα, ενώ στο πλάσμα παραμένει γύρω στις 35 ημέρες.


ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΑΛΛΑ ΧΗΜΙΚΑ

Συνδυασμός διχρωμικού ποτασσίου (μιας ένωσης του εξασθενούς χρωμίου) με αιθανόλη στο πόσιμο νερό για 22 εβδομάδες, έχει δείξει αυξημένη τοξικότητα στο ήπαρ.

Σελήνιο στην τροφή και χρωμικό αμμώνιο σε συνδυασμό, προκάλεσε νέκρωση του ήπατος και θάνατο σε ποντίκια.

Έκθεση στις υπεριώδεις ακτίνες (π.χ. του ήλιου) σε συνδυασμό με πόση νερού που περιέχει εξασθενές, έχει προκαλέσει δερματικούς καρκίνους, σε ποσοστά πολύ μεγαλύτερα απ’ότι έχει προκαλέσει η έκθεση στις υπεριώδεις ακτίνες μεμονωμένα ή η πόση νερού μεμονωμένα.

Μεγάλος αριθμός ερευνών, έχει δείξει αύξηση των μεταλλακτικών επιπτώσεων στον οργανισμό όταν το χρώμιο συνδυάζεται με άλλα μέταλλα.

Το Ασκορβικό Οξύ (Βιταμίνη C) έχει δείξει προστατευτική δράση σε ποντίκια που έχουν εκτεθεί σε θανατηφόρες ποσότητες εξασθενούς χρωμίου και σχετική πρόληψη σε ερεθισμούς της επιδερμίδας. Σε εργοστάσιο εκτυπώσεων και λιθογραφίας στις ΗΠΑ, οι πληγές στα χέρια εργατών που έρχονταν σε απ’ευθείας επαφή με το χρώμιο ελλατώθηκαν σημαντικά όταν άρχισαν να ξεπλένουν τα χέρια σε λεκάνη με νερό που περιείχε μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C. Έχει παρατηρηθεί ακόμα και μπλοκάρισμα καρκινογένεσης από λήψη εξασθενούς χρωμίου, όπου η Βιταμίνη C πρόλαβε την διείσδυση των ιόντων χρωμίου 6 στα κύτταρα. Η Βιταμίνη C, θεωρείται ειδική (specific) για το χρώμιο.

Η Βιταμίνη Ε επίσης έχει παρατηρηθεί να έχει κάποια προληπτική δράση, ενώ αντιθέτως η Βιταμίνη Β2 έχει οδηγήσει σε γρηγορότερη διείσδυση του χρωμίου στο DNA. Η Βιταμίνη Ε εκδηλώνει την προστασία της δεσμεύοντας κάποιες ελεύθερες ρίζες όταν το εξασθενές χρώμιο μετατρέπεται εντός του κυττάρου σε πεντασθενές, κατά την γνωστή αναγωγή σε τρισθενές τελικά.

Μελέτες έχουν εξετάσει επίσης κακές επιδράσεις όταν το εξασθενές χρώμιο συνδυάζεται με Αρσενικό. Τα προβλήματα αφορούν στην χοληστερόλη και τα επίπεδα γλυκόζης, στο αίμα. Επίσης, σε αντιδιαστολή, το χρώμιο ευνοεί τη συγκέντρωση του Αρσενικού στο συκώτι, τα νεφρά, τη σπλήνα, την καρδιά και τα ερυθρά αιμοσφαίρια.

Η Βιταμίνη C και οι ταννίνες που περιέχονται στο τσάι ή τον καφέ, έχουν την δυνατότητα να ελαττώνουν το χρώμιο σε ένα δοχείο με υγρό που το περιέχει. Για παράδειγμα, δόση 10 mg εξασθενούς χρωμίου σε 1 lit χυμό πορτοκαλιού ή τσαγιού έχει παρατηρηθεί να πέφτει περίπου στα 2 mg χρωμίου σε 15 λεπτά της ώρας, με συνολική μείωση κατά 84% σε 5 ώρες.


ΠΛΗΘΥΣΜΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΠΙΡΡΕΠΕΙΣ

Ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων θα εκδηλώσει διαφορετική πρόσληψη χρωμίου απ’ότι τα υπόλοιπα άτομα που θα έρθουν σε επαφή με τα ίδια επίπεδα μόλυνσης στο εξωτερικό περιβάλλον. Οι λόγοι μπορεί να περιλαμβάνουν: γενετική κατασκευή, ηλικία, κατάσταση γενικότερης υγείας, ποιότητα διατροφής, όπως επίσης και ταυτόχρονη έκθεση σε άλλα τοξικά. Ένα παράδειγμα είναι οι καπνιστές. Εκτίθενται σε μεγαλύτερα επίπεδα χρωμίου, απ’τη στιγμή που ο καπνός (tobacco) περιέχει χρώμιο! [Επίσημες μετρήσεις (I.A.R.C.1980) δείχνουν 250 μg/Kg tobacco παγκοσμίως]. Απ’τη στιγμή που η χρόνια εισπνοή καπνού του τσιγάρου μπορεί να προκαλέσει καρκινογένεση στο αναπνευστικό σύστημα, το ρίσκο καρκίνου του πνεύμονα υπάρχει, τόσο στα άτομα που καπνίζουν, όσο και σ’αυτά που υφίστανται παθητικό κάπνισμα.

Τα άτομα που χρησιμοποιούν νερό που περιέχει εξασθενές χρώμιο στο μπάνιο ή το ντους, μπορούν επίσης να εκτεθούν σε αρκετά υψηλές δόσεις εξασθενούς χρωμίου μέσω των αναθυμιάσεων και υδρατμών (έρευνα Finley 1996), όπως επίσης και μέσω του δέρματος.


ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΛΑΤΤΩΣΗΣ ΤΟΞΙΚΩΝ ΕΠΕΝΕΡΓΕΙΩΝ

Το επιθηλιακό υγρό του πνεύμονα και των βρόγχων έχει τη δυνατότητα να ελαττώνει την πρόσληψη χρωμίου και μπορεί να αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας κατά του εισπνεόμενου εξασθενούς. Η βιταμίνη C και η γλουταθιόνη που και οι δύο έχουν παρατηρηθεί να μετατρέπουν το εξασθενές σε τρισθενές, προλαβαίνουν να μετατρέψουν ένα μεγάλο μέρος του πάνω στο επιθηλιακό υγρό πριν περάσει στο αίμα και αποτελούν ένα φυσικό μηχανισμό άμυνας. Η περαιτέρω παραμονή του εξασθενούς στον πνεύμονα ίσως ελαττώνεται και μέσω της απόχρεμψης, αλλά αυτό δεν έχει ως τώρα μελετηθεί εμπεριστατωμένα.
Πρόσθεση ασκορβικού οξέος (βιταμίνης C) στο νερό για πλύσιμο των χεριών, μπορεί να ελαττώσει την πρόσληψη εξασθενούς χρωμίου μέσω του δέρματος, μετατρέποντας ένα μεγάλο μέρος του σε τρισθενές. Η επάρκεια βιταμίνης C στον οργανισμό μπορεί επίσης να ελαττώσει την πρόσληψη χρωμίου 6 στο πλάσμα. Εν τούτοις, όταν πρόκειται για θειοϋδριλικές (sulfhydril) ενώσεις της βιταμίνης C, αυτές μπορούν να προκαλέσουν διάφορες τοξικές επιπτώσεις μεγαλύτερες απ’ αυτές που το εξασθενές από μόνο του θα προκαλούσε. Γενικώς πάντως, ένας μεγάλος αριθμός βιταμινών που κινητοποιούν το μεταβολισμό, έχουν προστατευτική επίδραση στον οργανισμό.


ΤΑ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΡΩΜΙΟΥ (ανακεφαλαιωτικά)

Χρόνια έκθεση - Καρκίνος:
Μελέτες σε πληθυσμούς μολυσμένων από χρώμιο περιοχών της Κίνας έχουν παρουσιάσει συμπτώματα όπως στοματικά έλκη, διάρροιες, κοιλιακούς πόνους, δυσκολία στην πέψη, συχνότερους του συνηθισμένου εμετούς, ερεθισμούς στη μύτη και τα μάτια, συχνούς πονοκεφάλους, ζάλη και λευκοκύττωση.

Πάνω από 40 επιστημονικές μελέτες σε πληθυσμούς που εκτίθενται χρονίως στο εξασθενές, έχουν παρουσιάσει άμεση σχέση του τοξικού και του καρκίνου του πνεύμονα.

Η πλειονότητα των ως τώρα μελετών έχει δείξει ξεκάθαρα την γενοτοξική επίσης δράση του εξασθενούς, με κύριες επιπτώσεις αυτές πάω στο ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα, που περιλαμβάνει μειωμένη σπερματογένεση και ιστοπαθολογικές μεταβολές στην επιδιδυμίδα. Οι επιπτώσεις αυτές έχουν παρατηρηθεί μετά από πόση μολυσμένου νερού για πάνω από 100-180 ημέρες, αναλόγως της περιεκτικότητας σε εξασθενές χρώμιο.

Περαιτέρω μελέτες απαιτούνται σε ότι αφορά τις επιπτώσεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα και αυτές της δερματικής επαφής, που θα έδιναν χρήσιμες πληροφορίες σε κατοίκους μολυσμένων περιοχών.


ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Το χρώμιο είναι ένα μεταλλικό στοιχείο με στάδια οξείδωσης από το διχρωμικό στάδιο – δισθενές (χρώμιο 2) ως το εξαχρωμικό στάδιο –εξασθενές(χρώμιο 6). Χρώμιο 0 (μηδέν), δεν υφίσταται στη φύση. Το δισθενές (χρώμιο 2 ή chromous) είναι ασταθές στη φύση και οξειδώνεται τάχιστα σε τρισθενές. Το τρισθενές είναι η πιο σταθερή φάση και υπάρχει στα ορυχεία, όπως π.χ. αυτά του σιδηροχρωμίτη. Το εξασθενές χρώμιο είναι η δεύτερη πιο σταθερή φάση και δεν υπάρχει εύκολα στη φύση, παρά μόνο όταν παράγεται χημικά από τον ανθρώπινο παράγοντα.

Το εξασθενές ανάγεται σε τρισθενές με την παρουσία οργανικής ύλης σε αποσύνθεση. Ωστόσο στο φυσικό νερό όπου η οργανική ύλη είναι αραιή, η παρουσία του εξασθενούς είναι σταθερότερη, και δεν ανάγεται εύκολα σε τρισθενές.


ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΟ ΧΡΩΜΙΟ

Το χρώμιο έχει ανιχνευθεί σε τουλάχιστον 1.127 από τις 1.699 περιοχές σκουπιδιών που έχουν ελεγχθεί από την ΕΡΑ, σύμφωνα με τη Λίστα Εθνικής Προτεραιότητας των ΗΠΑ. Ο αριθμός τέτοιων περιοχών στον πλανήτη είναι τεράστιος και άγνωστος.

Το χρώμιο στο υδατικό φάσμα εμφανίζεται τόσο στην υγρή του μορφή διαλυμένο, όσο και σε σταθερή μορφή ως ίζημα στον πυθμένα ποταμών , λιμνών και θάλασσας, στα άλγη του βυθού και το πλαγκτόν, και στα κατακαθήμενα οξείδια του σιδήρου. Η διάρκεια παραμονής του ολικού χρωμίου σε ποταμούς και λίμνες αναλόγως της μόλυνσης κυμαίνεται από 5 έως 18 χρόνια από τη στιγμή της παύσης της, με το μεγαλύτερο μέρος του εξασθενούς να επικάθεται στα άλγη και τους οργανισμούς του πυθμένα.

Το χρώμιο έχει μικρή κινητικότητα στα φυτά, σε ότι αφορά τη μεταφορά του μέσω των χυμών από τη ρίζα προς τον κορμό και τα φύλλα. Ενώ η ρίζα ή ο βολβός περιέχουν ισοδύναμες ποσότητες με αυτές του γύρω χώματος, ο κορμός φαίνεται να περιέχει το ½ και τα φύλλα τα ¼ περίπου, αναλόγως του ύψους και της θέσης φύτευσης. (Άλλες μελέτες αναφέρονται σε σχέση 3/2 τόσο από τη ρίζα στον κορμό όσο κι απ’ τον κορμό στα φύλλα ,αναλόγως και της θέσης φύτευσης).

Μια συνηθισμένη πηγή έκθεσης στο χρώμιο είναι η τροφική αλυσίδα. Ενώ στις περισσότερες τροφές παγκοσμίως τα επίπεδα κυμαίνονται κάτω των 10μg ολικού χρωμίου ανά κιλό, μεγάλες ποσότητες άνω αυτού του ορίου εμφανίζονται στα ψάρια, στους βολβούς, σε ορισμένα φρούτα και σε ορισμένα λαχανικά (σημ.: συνήθως στα χαμηλά, φράουλες, μαρούλια, λάχανο, κλπ.). Επίσης συνηθισμένη πηγή μόλυνσης είναι το νερό που περιέχει άνω των 5 μg/L ολικού χρωμίου.

Δερματική έκθεση στο χρώμιο (πέραν του μπάνιου) μπορεί να προκύψει με τη χρήση προϊόντων που περιέχουν χρώμιο, όπως έπιπλα πρεσαρισμένου ξύλου που συνήθως δέχονται επεξεργασία με διχρωμικό χαλκό ή χρωμικό αρσενικούχο χαλκό. Επίσης, άνθρωποι που κατοικούν σε περιοχές όπου απορρίπτονται τέτοια προϊόντα έχουν μεγαλύτερο ρίσκο έκθεσης.

Σε παγκόσμια βάση, το μέγιστο ολικό χρώμιο στα υδατικά συστήματα οφείλεται:
σε τοπικές απορρίψεις λυμάτων κατά 32,2 %, σε περιοχές όπου λειτουργούν μεταλλουργικές βιομηχανίες κατά 25,6 %, σε ποντίσεις τοξικών στη θάλασσα κατά 13,2 %, στη χημική βιομηχανία κατά 9,3 %, στη στίλβωση μετάλλων κατά 8,1%, και στη διάχυση στην ατμόσφαιρα κατά 6,4 %. Η διάβρωση της γης, που επίσης μολύνει το νερό, δεν περιλαμβάνεται στις στατιστικές. Η ανθρωπογενής μόλυνση της γης είναι φυσικά αρκετά υψηλότερη απ’ αυτή της ατμόσφαιρας.


ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Οι ενώσεις χρωμίου δεν εξατμίζονται στην ατμόσφαιρα από το νερό λιμνών και θαλασσών, εκτός και αν ο άνεμος μεταφέρει σταγονίδια. Το μέγιστο μέρος των βαρέων μετάλλων κατακάθεται στον πυθμένα. Συναντιέται σαν συμπυκνωμένη ύλη ανάμεσα στη γλοιώδη χλωρίδα και πανίδα του βυθού, στα οργανικά υλικά του νερού ή σε οξείδια του σιδήρου (Fe2 O3) παρόντα στο νερό. Υπολογιστικά, μόνο το 10,5 – 12,6 % του χρωμίου στους ποταμούς Αμαζόνιο και Yukon υπήρξε σε διαλυμένη στο νερό μορφή. Το υπόλοιπο ήταν στα κατακαθήμενα υλικά.

Ο βιοσυγκεντρωτικός παράγοντας στην παρουσία εξασθενούς χρωμίου στον σολομό (από έρευνες) κάτι που φυσικά συμβαίνει και σε πολλά άλλα ψάρια, είναι η κατανάλωση οστράκων και μαλακίων, τα οποία με τη σειρά τους τρέφονται στο βυθό της θάλασσας, και στα οποία η συγκέντρωση εξασθενούς είναι τεράστια.


ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ

1) Αέρας: Η μέση διάρκεια παραμονής του εξασθενούς στον αέρα έως ότου αναχθεί σε τρισθενές, αναφέρεται σε βαθμίδες από τις 16 ώρες έως τις 5 ημέρες (Kimbrough, 1999)
2) Νερό: Η αναγωγή από εξασθενές σε τρισθενές στο νερό έχει ελεγχθεί συστηματικά. Μπορεί να συμβεί κάτω από ευνοϊκές συνθήκες στο υδάτινο περιβάλλον, αν ένας μειωτικός παράγοντας είναι παρών. Τέτοιοι παράγοντες είανι οι οργανικές ύλες, το αμμώνιο, ο θειούχος σίδηρος κ.α. Η αναγωγή εξαρτάται απ’ τις ποσότητες αυτού του παράγοντα και τον τύπο του, καθώς και από την οξειδοαναγωγική κατάσταση του νερού. Κυμαίνεται από 4 έως 140 ημέρες. Στο διαυγές νερό όπου οι οργανικές ύλες σπανίζουν, η αναγωγή είναι ελάχιστη.

Οξείδωση του τρισθενούς χρωμίου και μετατροπή του σε εξασθενές μπορεί να συμβεί με τη χλωρίνωση του πόσιμου νερού, με υψηλότερα ποσοστά όταν το PH του νερού κυμαίνεται μεταξύ 5,5 – 6. (Saleh, 1989). Ωστόσο αυτό συμβαίνει σπάνια όταν οι συγκεντρώσεις τρισθενούς χρωμίου είναι χαμηλές, και με την παρουσία κάποιων οργανικών στοιχείων που προστατεύουν το χρώμιο 3 από οξείδωση.

Τα εργοστάσια τσιμέντου είναι επίσης μια δυναμική πηγή μόλυνσης του αέρα από ατμοσφαιρικό χρώμιο. Το τσιμέντο Portland περιέχει συνήθως 41,2 mg/Kg (με ποικιλίες μεταξύ 27,5 και 60 mg/Kg) ολικού χρωμίου. Το υδατοδιαλυτό χρώμιο στο τσιμέντο ανέρχεται στα 4,1 mg/Kg από το οποίο τα 2,9 mg/Kg είναι εξασθενές (Fishbein, 1981)


ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Η ελάττωση του ρίσκου έκθεσης στο χρώμιο από τις οικογένειες, πέραν της αποφυγής του καπνίσματος και της μη χρήσης επίπλων πεπιεσμένου ξύλου, μπορεί επίσης να επιτευχθεί με την αποφυγή εισόδου στο σπίτι με τα ρούχα και τα παπούτσια της δουλειάς, ειδικά όταν αυτά έχουν έρθει σε επαφή με σκόνη ή μολυσμένο νερό. Απαιτείται βέβαια και σωστή τακτική υγιεινής στο πλύσιμο αυτών των ρούχων και παπουτσιών ώστε να αποφεύγονται εισπνεύσεις ατμών και επαφή με το νερό (π.χ. γάντια και συγκράτηση της αναπνοής).

2 σχόλια:

  1. Αγαπητοί φίλοι,

    για τη δουλειά σας σε αυτό το άρθρο, την μετάφραση δηλ. με τις πληροφορίες για το εξασθενές χρώμιο σας αξίζουν συγχαρητήρια.

    Φιλικά,
    ΣΔΑΠΠΕ ΚΥΜΗΣ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Να 'στε καλά φίλοι μας και συναγωνιστές. Πάντως το ΙΓΜΕ δεν έχει ιδέα από αυτά και αποφαίνεται επισήμως ότι το εξασθενές χρώμιο είναι ακίνδυνο! Και πληρώνεται μάλιστα για τη διαφώτιση που μας προσφέρει!

    ΑπάντησηΔιαγραφή